Afgelopen tijd is er veel ophef over geweest. Waar Arjan Lubach het downtertainment noemt heeft de ander het over positieve discriminatie. Weer een ander heeft het over exploitatie. En weer een ander refereert het aan de Freakshow uit de 18e en 19e eeuw. Hieronder meer uitleg over de freakshow’s en geschiedenis hier van. Al deze aspecten liggen nauw verweven met elkaar. Er is een dunne lijn tussen WOW en AAH…Medelijden, sympathie of verbluft worden. En dan nog is de vraag, hoe wil je verbluft worden? Inspiratie porno ligt in ieder geval op de loer!
Niet alleen op tv zien we het fenomeen van inspiratie porno. Ik zie het in de reclame wereld en ook binnen theater en dans. Het is HOT om een persoon met een beperking in beeld te hebben of erbij te betrekken. Dat dit gebeurd is allereerst super goed, want we hebben deze rolmodellen nodig. Waar ik over schrijf is de dunne lijn.
Wanneer voelt het niet goed dat dit gebeurd? Wanneer voel en zie ik een AAH… heb ik medelijden, te veel sympathie of wordt iemand zo onwijs positief benaderd dat ik van binnen verkramp. Op zo’n moment zie ik vaak dat de agenda achter een campagne of het verhaal belangrijker is dan het individu. Dan heb ik het gevoeld dat iemand wordt gebruikt vanwege zijn beperking. Wanneer voel ik dit wel en wanneer niet?
De freakshow
Allereerst even een korte introductie van de achterliggende thematiek. Als we terug gaan in de geschiedenis van de persoon met de beperking en ook mensen met bijvoorbeeld intertekstuele kenmerken zien we de zichtbaarheid en representatie van de persoon met een beperking vooral in freakshows, of de vorm van een tentoonstelling. Dit was midden 18e en late 19e eeuw. Mensen met een beperking of mensen met ‘afwijkingen’ in de breedste zin van het woord werden gezien als abnormaal. Als een soort van museum stuk werden de afwijkingen getoond en kon het publiek hier van ‘genieten’. Een van de mensen die meeging in zo’n freakshow was Saartje Baartman. Een bijzonder grillig verhaal. In de jaren 60 en 70 is er een grote politieke omslag geweest voor de rechten van de persoon met een beperking. Vanaf die tijd zien we dat er steeds meer vanuit het sociale model van beperking wordt gekeken of in ieder geval de twee modellen worden gehanteerd. Lees hier meer over het sociale en of medisch model, en de verschillen.
Terug naar de freakshows. Het entertainmentgehalte van deze freakshows wordt in de huidige tijd voortgezet in programma’s als extraordinary people of Bodyshock. Beide programma’s uit Engeland. Je kan ook denken aan programma’s als je zal het maar hebben of een programma als Down the Road. Het enige verschil nu is dat de representatie van de persoon met de beperking iets wat veranderd is. Er is veel aandacht voor het persoonlijke leven. Denk aan persoonlijke emoties, familie en vrienden. Dit alles komt in beeld. Echter wordt het hebben van een beperking nog steeds gezien als zielig, abnormaal of moeilijk. Hierdoor zien we vaak dat we de persoon met een beperking afbeelden in een context die Stella young inspiratie porno noemt. Als je op de link klikt kun je meer lezen hierover.
Inspiratie porno is een vorm van validisme (ableism). Dit is discriminatie, marginalisatie en stigmatisering van mensen met een fysieke, zintuiglijke of verstandelijk handicap, een chronische ziekte of een psychische aandoening of neurodivergentie.
De dunne lijn
Nu waar ligt de dunne lijn? Nu moet ik eerlijk zeggen. Het helpt niet dat ik vaak de achterkant van een proces mee krijg. Het product maar ook het process voorafgaand kan uit balans raken. Dit gebeurd in mijn idee door de volgende punten. Als een van deze punten uit balans is dan gaan we van een WOW naar een AAH…
- Het begint bij betaald krijgen waar je voor werkt. Wellicht is het voor iedereen goed om te weten dat veel mensen met een beperking een uitkering hebben. Zeker mensen met een verstandelijke beperking boven de 18 jaar. Bijverdienen is dus vaak niet geheel mogelijk vanwege wetgeving. Op jaarbasis kun je rond de 1800 euro bijverdienen met een uitkering. Let op! Dit geldt niet voor iedereen, want iedereen zit in een andere situatie en heeft het anders op papier geregeld! Veel werk dat er dan gedaan wordt is vrijwillig, in natura of iemand anders verdiend er aan. Mijn vraag is dan altijd. Wat krijgt de persoon er voor terug? Is dit in balans? En heeft iedereen hier genoeg zeggenschap? En kan er geluisterd worden naar wat deze persoon wil in zijn leven? In de early days van misiconi (2015) schreef ik hierover samen met Mutsumi Karasaki, Department of Sociology, University of Amsterdam. Lees hier meer: Beyond a cycle of dependence. Nog steeds hoop ik op een verandering in het systeem zodat er meer zeggenschap en gelijkheid ontstaat. Dit duurt denk ik nog wel even. In een volgende blog wil ik hier graag meer aandacht aan besteden.
- De uitzonderingspositie en de het over enthousiasme rondom mensen met een beperking. Soms uit zich dit in een extra hard applaus, of over de top liefheid, een nominatie voor een prijs, gratis cadeaus… noem het maar op. Stella Young heeft het hier over in haar Ted Talk. Mensen met een beperking zijn geen objecten van inspiratie. Dus wanneer verdiend iemand een prijs of enorm applaus? Op het moment dat je daadwerkelijk iets exceptioneels heb gedaan, toch? Mensen met een beperking zijn niet zielig.
- De representatie van de persoon met een beperking is vrij beperkt. Veel van wat we zien is gestyleerd, mooi, schattig en voldoen aan onze verwachtingen. Als iemand niet voldoet aan het schoonheidsideaal dan zijn we ook niet zo gewillig te kijken. Als het in een dansvoorstelling niet gaat over de lieflijkheid, schoonheid of inspiratie van de persoon met beperking dan distantieert het publiek zich van wat ze zien. Veel werk heeft naar mijn idee daarom ook een emotionele en erg dramatische laag. Ik vraag me dan altijd af, is dit nodig? Kun je ook iets laten zien dat voorbij de beperking gaat?
Hoe verder?
Om af te sluiten is het ook goed om erbij te vermelden dat voor iedereen deze dunne lijn ergens anders ligt en dat het gaat over keuzes maken. waar sta je voor? Hoe wil je jezelf representeren en wat vind je belangrijk? Toch leek het me een goed idee om dit te schrijven omdat er steeds meer zichtbaarheid komt voor mensen met een beperking. En zeker ook in de kunst sector. Echter dit betekend ook dat er gesprekken moeten plaatsvinden over hoe hier mee om te gaan. Want alleen samen kunnen we systemen doorbreken en grenzen verleggen!
